Google ile giriş yap
Yahoo ile giriş yap
Aşırı Sıcaklar Yaşlı Yetişkinler İçin Tehlike Yaratıyor: Bilinmesi ve Yapılması Gerekenler
İlaçlar, sağlık sorunları ve yaşlanmanın kendisi, vücudun yüksek sıcaklıklarla başa çıkma biçimini değiştirebilir.
16 Temmuz 2025
Yazan: Francesca Coltrera, Editör, Harvard Health Blog
Gözden Geçiren: Dr. Robert H. Shmerling, Kıdemli Editör, Harvard Health Publishing
Küresel sıcaklıkların artması, daha sık ve daha şiddetli sıcak hava dalgalarına neden oluyor. Uzun süren ya da aşırı sıcaklar herkes için ciddi sağlık riskleri oluşturabilir, ancak yaşlı yetişkinler için bu risk çok daha yüksektir. Özellikle kronik sağlık sorunlarınız varsa ya da düzenli ilaç kullanıyorsanız, sıcak havalara karşı nasıl önlem alabilirsiniz?
“Riskleri anlamak ve sıcak çarpması belirtilerini tanımak, yaşlı yetişkinler için özellikle önemlidir,” diyor Harvard’a bağlı Massachusetts General Hospital’da birinci basamak hekimi ve Mass General Çevre ve Sağlık Merkezi müdür yardımcısı Dr. Wynne Armand.
Neden Yaşlı Yetişkinler Sıcağa Daha Duyarlıdır?
Yaşlandıkça, vücutlarımız sıcaklık değişimlerine ve aşırı sıcaklara karşı daha az dayanıklı hâle gelir. Bu savunmasızlığın birkaç nedeni vardır:
-
Terleme yetisinin azalması: Vücudun doğal soğuma mekanizması olan terleme, yaşlılarda daha verimsiz çalışabilir.
-
Fizyolojik tepkilerin yavaşlaması: Susuzluk hissi veya vücudun aşırı ısındığını fark etme tepkisi gecikebilir.
-
Kronik hastalıklar: Kalp, akciğer, böbrek hastalıkları veya diyabet gibi rahatsızlıklar, vücudun sıcaklığa verdiği yanıtı zorlaştırabilir.
-
İlaç kullanımı: Bazı reçeteli ya da reçetesiz ilaçlar, vücudun sıcaklık düzenleme kapasitesini ya da su dengesini bozabilir.
Bu faktörler nedeniyle, sıcak hava dalgaları sırasında yaşlı bireylerde ısıya bağlı hastalıkların gelişme riski çok daha yüksektir. Dr. Armand, yaşlıların bazen, resmi sıcaklık uyarıları yapılmadan önce bile sağlık sorunları yaşayabileceğini vurguluyor.
Isıya Bağlı Hastalık Nedir?
Isıya bağlı hastalıklar, vücut artık kendini yeterince soğutamadığında ortaya çıkar. Aşırı sıcaklıklar, vücut üzerinde büyük bir yük oluşturur ve bu durum hafif rahatsızlıklardan hayati tehlike oluşturan acil durumlara kadar çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
En yaygın dört ısıya bağlı hastalık şunlardır:
-
Isı döküntüsü (heat rash): Cilt kıvrımlarında, boyun, göğüs veya kasık gibi bölgelerde oluşan küçük, kırmızı ya da koyu renkli sivilce benzeri kabartılar. Aşırı terleme sonucu oluşur.
-
Isı krampları: Sıcak havada ağır fiziksel aktivite sonrası karın, kol veya bacak kaslarında ağrı ya da spazmlar.
-
Isı bitkinliği (heat exhaustion): Yüksek sıcaklığa maruz kalma ve yetersiz sıvı alımı sonrasında gelişir. Belirtileri: aşırı terleme, soluk ve nemli cilt, halsizlik, baş dönmesi, mide bulantısı/kusma, baş ağrısı.
-
Güneş çarpması (heat stroke): En ciddi ve hayati tehlike taşıyan durumdur. Vücut ısısı 39.5°C (103°F) ya da daha fazla olabilir. Belirtileri: kuru ve sıcak cilt, baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, bilinç bulanıklığı, bayılma. Acil tıbbi müdahale gerekir.
Dr. Armand: “Sıcak çarpmasının etkileri her zaman hemen fark edilmez. Örneğin, aşırı sıcak kalp krizi ya da böbrek hasarına yol açabilir.”
Sıcak Çarpması Belirtilerini Tanıdığınızda Ne Yapmalısınız?
Sizde ya da çevrenizdekilerde ısıya bağlı hastalık belirtilerini tanımak çok önemlidir. CDC ve diğer uzmanlara göre yapılması gerekenler şunlardır:
-
Isı döküntüsü: Serin ve kuru bir ortamda kalın. Döküntüyü kuru tutun, pamuklu ve bol giysiler giyin. Kaşıntıyı azaltmak için eczaneden temin edilebilen kortizonlu kremler veya kalamin losyonu kullanabilirsiniz.
-
Isı krampları: Hemen aktiviteyi bırakın ve serin bir yere geçin. Su ya da spor içeceği için. Kramplar 15 dakikada düzelmezse, bir saat içinde geçmezse, kalp hastalığınız varsa veya tuz kısıtlı diyet uyguluyorsanız derhal tıbbi yardım alın.
-
Isı bitkinliği: Serin bir yere geçin, kıyafetlerinizi gevşetin, su için. Ilık bir duş alın, soğuk suyla yüzünüzü yıkayın ya da soğuk bezlerle serinlemeye çalışın. Kusuyorsanız, belirtileriniz kötüleşiyorsa ya da bir saatten uzun süredir devam ediyorsa tıbbi yardım alın.
-
Güneş çarpması: Hemen 112’yi (acil servisi) arayın. Kişiyi serin bir yere alın, vücut sıcaklığını düşürmek için soğuk bezler veya banyo kullanın. Ağızdan sıvı vermeyin.
Sıcak Havalarda Korunmanın 4 Yolu
-
Uygun giyinin: Hafif, bol ve açık renkli giysiler tercih edin.
-
Hava durumunu takip edin: Uygulamalardan ya da internetten bölgenizdeki sıcaklık ve nem durumunu kontrol edin. Özellikle günün en sıcak saatlerinde (genellikle 11:00–16:00 arası) dışarı çıkmaktan kaçının.
-
Serin ortamlarda zaman geçirin: Klimalı bir yeriniz yoksa alışveriş merkezi, halk kütüphanesi, yaşlı merkezi veya "serinleme merkezleri" gibi kamu alanlarını değerlendirin. Özellikle öğle saatlerinde buralarda birkaç saat kalmak bile faydalıdır.
-
Vantilatörleri doğru kullanın: Vantilatörler yalnızca çevredeki hava serinse işe yarar. Sıcak hava etkiliyse, giysilerinizi veya cildinizi nemlendirin, mümkünse daha serin bir ortama geçin.
Tavsiyemiz: Kronik sağlık sorununuz varsa veya düzenli ilaç kullanıyorsanız, doktorunuzdan kişisel bir “sıcak hava planı” oluşturmasını isteyin.
İlaç Kullanıyorsanız Sıcak Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Bazı yaygın ilaçlar, vücudunuzun sıcaklığa verdiği tepkiyi etkileyebilir. Bazıları terlemeyi azaltır, susama hissini engeller ya da idrar çıkışını artırarak susuzluğa (dehidrasyon) yol açabilir.
Risk oluşturabilecek ilaçlara örnekler:
-
Bazı tansiyon ve kalp ilaçları: Diüretikler (idrar söktürücüler), beta blokerler, ACE inhibitörleri, ARB’ler
-
Bazı antidepresanlar ve antipsikotikler
-
Parkinson hastalığı ilaçları
-
Alerji ilaçları (antihistaminikler)
Eğer düzenli ilaç kullanıyorsanız, sıcak havalarda alınması gereken önlemleri doktorunuza veya eczacınıza danışın. İlaçlarınızı doktorunuza danışmadan kesinlikle kesmeyin ya da dozunu değiştirmeyin.
Kalp Hastalığınız Varsa Dikkat Etmeniz Gerekenler
Kalp hastalığı veya yüksek tansiyon gibi kardiyovasküler rahatsızlıklarınız varsa, sıcak havalarda ekstra dikkatli olmalısınız. Aşırı sıcaklar kalbe ek yük bindirir.
-
Günün en sıcak saatlerinde yorucu aktivitelerden kaçının (genellikle 10:00–16:00 arası).
-
Mümkün olduğunca klimalı ortamlarda bulunun.
-
Susamıyor olsanız bile, doktorunuz aksini söylemediği sürece gün boyunca bol su için.
Akciğer Sorununuz Varsa
Astım veya KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) gibi durumlar, sıcak ve nemli hava ile hava kirliliğinden olumsuz etkilenebilir. Bu sorunlar genellikle sıcak hava dalgalarında daha da kötüleşir.
-
Hava kalitesi uyarılarını takip edin.
-
Hızlı etki eden astım spreyinizi (varsa) her zaman yanınızda bulundurun.
-
Dışarıda fiziksel aktivite yapmaktan kaçının, özellikle öğle saatlerinde.
Böbrek Sorununuz Varsa
Aşırı sıcaklar sırasında gelişebilecek dehidrasyon, böbrek fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Özellikle böbrek hastalığınız varsa risk daha yüksektir.
-
Doktorunuzun sıvı alımıyla ilgili özel önerilerine uyun, çünkü böbrek hastalığı olan kişilerde sıvı ihtiyacı farklılık gösterebilir.
-
Koyu renkli idrar, az idrara çıkma, baş dönmesi veya ağız kuruluğu gibi susuzluk belirtilerine dikkat edin.
-
Kafeinli, aşırı tuzlu veya şekerli içeceklerden kaçının, çünkü bunlar vücudu daha da susuz bırakabilir.
Uyarı:
Harvard Health Publishing, okuyucularına arşivdeki içeriklere erişim hizmeti sunar. Lütfen tüm makalelerde son gözden geçirme veya güncelleme tarihini kontrol ediniz.
Bu sitedeki hiçbir içerik, tarihi ne olursa olsun, doktorunuz veya nitelikli bir sağlık uzmanının doğrudan tıbbi tavsiyesinin yerine geçemez.
Kaynak: Harvard Health Publishing
